Skansen – to potoczne określenie muzeum na wolnym powietrzu. Jego celem jest prezentowanie kultury ludowej danego regionu i ekspozycja obiektów zabytkowych i dziedzictwa materialnego. Nazwa ta zarezerwowana jest dla pierwszego tego typu miejsca, stworzonego przez szwedzkiego pedagoga i badacza folkloru, Artura Hazeliusa, który pierwszy założył pierwszy skansen w Sztokholmie, w roku 1891.
Zainspirował tym Teodorę i Izydora Gulgowskich, którzy za jego przykładem takie miejsce postanowili stworzyć także w Polsce... Tak powstał Kaszubski Park Etnograficzny we Wdzydzach Kiszewskich na Pomorzu.
Początki Muzeum we Wdzydzach sięgają 1906 r. Teodora i Izydor Gulgowscy urządzili je w XVIII-wiecznej gburskiej chałupie, którą odkupili od miejscowego gospodarza – Michała Hinca. Tam zgromadzili, typowe dla tego czasu, sprzęty domowe i gospodarskie oraz cenną kolekcję złotem haftowanych czepców, obrazów malowanych na szkle i ceramiki. [materiały promocyjne Muzeum]
Najstarszą częścią muzeum jest właśnie wykupiona przez Gulgowskich chałupa. Była siedzibą Muzeum Kaszubskiego, z którego wykształcił się dzisiejszy Park Etnograficzny.
- Chałupa „gburska” to taka, którą zamieszkiwali gburzy. Na Kaszubach tak określano ludność posiadającą ziemię na własność. Gburzy mogli pozwolić sobie na główną izbę i na alkierz, którą często zamieszkiwali „starkowie”, starsze pokolenie – tłumaczyła nam przewodniczka.
Jednymi z najważniejszych elementów wyposażenia kaszubskiego domu były skrzynia, często zdobiona kaszubskimi malowidłami, a także charakterystyczne rorsuwane łóżka
Usłyszeliśmy także historię samych Gulgowskich, która stała się niejako mitem założycielskim muzeum.
- Izydor zobaczył Teodorę, gdy malowała obrazy nad brzegiem jeziora. Tak para się poznała i szaleńczo zakochała, a ta historia stała się mitem założycielskim naszego muzeum – usłyszeliśmy, spacerując z Kamilą Dombrowską po terenie parku etnograficznego im. Teodory i Izydora Gulgowskich.
Teodora była była artystką, znała sztukę użytkową. Pochodziła z zamożnej rodziny, a za mąż wyszła za Izydora - nauczyciela pruskiego. Choć rodzina Teodory uznała to za mezalians, kobieta postawiła na swoim. Ślub wzięli w 1889 roku, zamieszkali we Wdzydzach i tu rozpoczęli planować, co mogą zrobić dla miejscowej ludności.
Wyszywane haftem kaszubskim lambrekiny zdobiły okna chat kaszubskich. Serce, tulipan, bez czy owoc granatu to powszechnie znane elementy haftu kaszubskiego, które stały się częścią ogólnopolskiego etnodesignu. Do tego dochodzą kaszubskie plecionkarstwo, ceramika dekoracyjna czy tworzenie papierowych kwiatków.
- Chodziło nie tylko o stworzenie muzeum, ale działania na rzecz, a wręcz stworzenia rękodzieła kaszubskiego. Nie wszyscy to wiedzą, ale haft kaszubski swoją genezę miał właśnie we Wdzydzach, a najbardziej znane kaszubskie rękodzieło powstało właśnie dzięki Teodorze – mówiła nasza przewodniczka po Muzeum – Kaszubskim Parku Etnograficznym im. Teodory i Izydora Gulgowskich we Wdzydzach Kiszewskich.
Haft to kaszubskie rękodzieło, które do dziś jest najbardziej popularne. Do tej pory znajdziemy w regionie kilkadziesiąt hafciarek, które przekazują już swoją wiedzę kolejnemu pokoleniu.
Kaszubski Park Etnograficzny we Wdzydzach Kiszewskich - widok z góry
W Kaszubskim Parku Etnograficznym spędzić można cały dzień. To 22 hektary terenu, położonego nad samym brzegiem jeziora Wdzydzkiego, na którym znajdziemy chałupy, zagrody, dworek, tartak, wiatrak, kuźnie, karczmy i wiele więcej!
Dziękujemy za gościnę Muzeum - Kaszubskiemu Parkowi Etnograficznemu im. Teodory i Izydora Gulgowskich we Wdzydzach Kiszewskich.
***
Tytuł audycji: folkowy Poranek Dwójki
Materiał: Aleksandra Tykarska
Data emisji: 1.07.2023
Godzina emisji: 8.50
