Гэта, несумненна, вялікі поспех. Аднак ёсць і небяспека. Дэмаграфічная піраміда перакулілася з ног на галаву і рост працягласці жыцця не суправаджаецца ростам колькасці народжаных. А гэта можа абярнуцца катастрофай — сістэма аховы здароўя і так трашчыць па швах. А можа быць яшчэ горш, піша выданне Die Welt.
Падцягванне на брусах? Для 98-гадовай Ёханы Куас гэта не немагчыма. Настаўніца фізкультуры на пенсіі з Саксоніі-Ангальт перастала займацца спортам некалькі гадоў таму. Аднак спорт не закінула — і цяпер знаходзіць у сабе сілы кожны дзень займацца гімнастыкай. Каля дзесяці гадоў таму яна была занесена ў Кнігу рэкордаў Гінеса як самая ўзроставая гімнастка ў свеце.
Міжнародны дзень пажылых людзей, які штогод прыпадае на 1 кастрычніка, выклікае шэраг пытанняў. Ці хутка сем'і з чатырох пакаленняў са спартыўнымі і падцягнутымі пажылымі людзьмі стануць нормай? Што менавіта мы павінны сёння разумець пад паняццем старасці?
Паводле апошняга перапісу, на канец 2023 года 26 тысяч 615 чалавек у Германіі былі ва ўзросце 100 гадоў і больш. Гэта эквівалент горада сярэдняга памеру. Пажылыя людзі становяцца ўсё больш прыкметнымі ў грамадскіх месцах. На сцэне выступаюць музыкі старэйшыя за 80 гадоў, пары адзначаюць брыльянтавае (60 гадоў) вяселле, іншыя «перажываюць» сваіх блізкіх і перажываюць смерць дзяцей.
Гэта таксама пакаленні, якія ўдзельнічаюць у фармаванні палітыкі. Больш чым кожнаму пятаму выбаршчыку ў Германіі сёння больш за 70 гадоў. Такога раней не было.
— З гістарычнага пункту гледжання гэта новая сітуацыя, — кажа герантолаг берлінскага шпіталя Шарытэ Адэльхайд Кульмэй (Adelheid Kuhlmey). — Многае мяняецца. Сярэдняе пакаленне апынулася ў новай сітуацыі — паміж дзецьмі, большасць з якіх ужо дарослыя, і іх бацькамі.
Але такая сітуацыя можа мець некаторыя перавагі — гэта дае нашмат больш багаты вопыт.
Аднак пераварот дэмаграфічнай піраміды можа стаць пагрозай. Асабліва, калі працэс старэння прагрэсуе так хутка.
У Германіі колькасць людзей старэйшых за 70 гадоў павялічылася з 8 мільёнаў у 1990 годзе да 14 мільёнаў у 2022 годзе.
«Мы набліжаемся да катастрофы, калі справа даходзіць да сястрынскага догляду», — кажа Адэльхайд Кульмэй.
Змрочныя прагнозы могуць спраўдзіцца, калі не адбудуцца нейкія прынцыповыя змены, пачынаючы са змены грамадскай свядомасці.
— Мы недастаткова падрыхтаваныя, каб правільна арганізаваць перыяд пасля заканчэння прафесійнай дзейнасці, і тым не менш ён стаў адным з самых працяглых у нашым жыцці, — кажа герантолаг.
Усяго 150 гадоў таму сярэдняя працягласць жыцця ў Германіі складала 35-38 гадоў. Потым былі дзве сусветныя вайны. Нягледзячы на гэта, былі дасягнуты поспехі ў галіне аховы здароўя, харчавання і жылля, палепшыліся ўмовы працы узрос дабрабыт. Паводле аднаго з прагнозаў, да 2070 года сярэдняя працягласць жыцця можа вырасці да 86-90 гадоў.
70 — гэта новыя 65
«66 — гэта яшчэ не канец», — спяваў Уда Юргенс у сярэдзіне 1970-х. Самому спеваку споўнілася тады 80 гадоў. Словы яго песні былі пацверджаны дадзенымі German Age Study. Яны кажуць, што 65-гадовыя мужчыны і жанчыны могуць пражыць у сярэднім яшчэ 16-17 гадоў без істотных праблем са здароўем. Многія лекары сыходзяцца ў меркаванні, што 70 - гэта новыя 65.
Аднак не заўсёды каляндарны ўзрост адпавядае «біялагічнаму». Арганізм чалавека не прызначаны для жыцця больш за 90 гадоў. Няма гарантыі, што заняткі рознымі фізічнымі нагрузкамі — ад язды на ровары да ёгі на ролікавых каньках — дазволяць вам дажыць да глыбокай старасці ў добрым здароўі. Ёсць захворванні, якія ўзнікаюць толькі ў сталым узросце. Самая страшная праблема — дэменцыя.
Гімнастцы Ёхане Куас у лістападзе споўніцца 99 гадоў. Філасофія былой настаўніцы фізкультуры з Гале-ан-дэр-Заале, якая толькі пачала сваю спартыўную кар'еру ва ўзросце 56 гадоў, — заўсёды быць актыўнай. «Гэта дапамагло мне, — кажа яна, нават калі тры гады таму зламала сцегнавую косць. — Вядома, я тады не магла трэніравацца. Але пасля рэабілітацыі вярнулася ў трэнажорную залу». Вядома, яе мучылі розныя хваробы — артроз каленнага сустава і пальцаў. «Але клопаты пра гэта не зробяць хваробу больш цярпімай», — кажа Ёхана Куас.
Ці можа яе прыклад служыць нейкім паказчыкам? Даследчыца ўзросту Адэльхайд Кульмэй адмаўляе гэта:
— Гэта абсалютнае выключэнне з асаблівымі генетычнымі схільнасцямі. У сярэднім у 85 гадоў пачынаецца фаза глыбокай старасці з пагаршэннем здароўя, як фізічнага, так і псіхічнага. Гэта ўсё яшчэ можа быць паўнавартасным жыццём, але гэта не тое ж жыццё, што калі табе 70.
Той факт, што кожны чалавек старэе па-рознаму, не робіць справы лягчэйшымі. Некаторыя людзі ва ўзросце да 70 гадоў біялагічна старэйшыя на дзесяць гадоў. Іншыя — на 10 гадоў маладзейшыя.
Магчымасць для пакалення бэбі-буму
Але гэтыя асаблівасці ствараюць складанасці з вызначэннем пенсійнага ўзросту.
«У ідэале мы выходзілі б на пенсію індывідуальна, зыходзячы з прыдатнасці», — кажа Кульмэй. Хутка ёй споўніцца 69 гадоў. Жанчына мае званне старэйшага прафесара, і не разумее, чаму яна павінна аўтаматычна сыходзіць з рынку працы пасля 60 гадоў.
Кульмэй ускладае надзею на вынаходлівасць пакалення бэбі-буму, якое нарадзілася з сярэдзіны 1950-х да канца 1960-х. У гэтага пакалення ёсць разуменне таго, што значыць старэць. Практычна кожны прадстаўнік сям'і стварыў для сваіх бацькоў нейкую сістэму апекі.
Кульмей заўважае яшчэ адметнасць. «Гэта таксама першы раз у гісторыі, калі пакаленне нечаму навучылася — і яны не хочуць прымушаць сваіх дзяцей праходзіць праз тое ж самае», — кажа яна.
Даследчыца спадзяецца, што наступнае пакаленне будзе прымаць іншыя рашэнні. Магчыма, больш людзей вырашаць жыць у сяброў на пенсіі. Магчыма, лічбавізацыя таксама дапаможа ім у большай ступені ў паўсядзённым жыцці. Таму што сістэма аховы здароўя трашчыць па швах.
«Мы падыходзім да тэмы старэння занадта наіўна», — кажа Кульмэй. Яна мяркуе, што занадта мала гаворыцца пра апошні этап жыцця. Пра тое, што павінна прапанаваць медыцына людзям старэйшым за 85 і чаго яна не зможа зрабіць з улікам старэння насельніцтва.
Ёсць і іншы аспект гэтай справы. Даследаванні паказваюць, што ўдзел у грамадскім і сацыяльным жыцці важныя для падтрымання доўгага жыцця. Ці ёсць у стогадовых жыхароў такія магчымасці?
«Мы па-ранейшаму занадта моцна душым старасць», — кажа Кульмэй. Яна заўважае, што па многіх пытаннях, у тым ліку па эўтаназіі, не хапае дыскусій і грамадскага кансэнсусу. І распрацоўка гэтага можа быць складаным працэсам.
— Але ўсё ў жыцці мае сваю цану, — гаворыць даследчыца.
Welt/Onet/вх