Jego twórczość ewoluowała stylistycznie od neoklasycyzmu i inspiracji folklorem do indywidualnego języka w późniejszych latach. Do najbardziej znanych utworów Lutosławskiego należą: "Koncert wiolonczelowy", "III Symfonia", "Wariacje symfoniczne", "Koncert na orkiestrę", "Tryptyk śląski". Tworzył muzykę teatralną, radiową i rozrywkową, w tym popularne piosenki, jak "Warszawski dorożkarz". Skomponował ponad 40 piosenek dla dzieci, wśród nich "Spóźniony słowik" i "O panu Tralalińskim".
Pisał także dzieła z myślą o wielkich wykonawcach, między innymi "Koncert wiolonczelowy" dla Mścisława Rostropowicza oraz "Koncert fortepianowy" dla Krystiana Zimermana. W swoich kompozycjach Witold Lutosławski sięgał też do elementów folkloru, tworząc stylowe dzieła, zachwycające publiczność i krytyków, jak "Mała suita", napisana na zamówienie dla Polskiego Radia i wykonana po raz pierwszy w wersji symfonicznej na Festiwalu Muzyki Polskiej w 1951 roku pod dyrekcją Grzegorza Fitelberga.
Witold Lutosławski podkreślał, że tworzenie własnego warsztatu muzycznego zajęło mu blisko 10 lat. Dopiero po tym czasie mógł swobodnie komponować, tak by każdy utwór był źródłem zadowolenia. Maestro często podkreślał, że w pracy kompozytora najważniejsze jest bycie sobą, wewnętrzna spójność, bez której nie powstanie wielkie dzieło.
Kompozytor uczestniczył w życiu publicznym, choć w latach 60. i 70. unikał zbliżenia do władz państwowych. Brał udział w pracach różnych gremiów, między innymi Międzynarodowej Rady Muzycznej przy UNESCO. To z jego inicjatywy w 1969 roku przyjęto pierwszą ustawę potępiającą nadużywanie muzyki w miejscach publicznych i prywatnych, jako naruszenie prawa człowieka do ciszy i spokoju.
W grudniu 1981 roku wziął udział w słynnym Kongresie Kultury Polskiej, zawieszonym przez komunistyczne władze przez wprowadzenie stanu wojennego. Na forum kongresu Witold Lutosławski miał wystąpienie pod znamiennym tytułem "Wokół zagadnienia prawdy w dziele sztuki". Powiedział wówczas między innymi, że talent "jest z pewnością darem, przywilejem, ale przywilej ten połączony jest z rozlicznymi obowiązkami".
Witold Lutosławski był wybitnym autorytetem w dziedzinie muzyki współczesnej. Uczestniczył w pracach kilku akademii sztuki, w tym Royal Academy of Music w Londynie.
Dał koncerty w 23 krajach, prowadził znakomite zespoły, między innymi Berliner Philharmoniker, Wiener Symphoniker, BBC Symphony Orchestra i Wielka Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia i Telewizji w Katowicach. Przez kilkadziesiąt lat współpracował z Polskim Radiem. Od początku był związany z festiwalem "Warszawska Jesień", od 1959 do 1974 roku zasiadał w jego komisji programowej. W latach 70. nagrał większość swoich utworów symfonicznych dla EMI.
W 80. rocznicę urodzin, w 1993 roku Witold Lutosławski został uhonorowany nagrodą Polar Music Prize, nazywaną "muzycznym Noblem", oraz japońską Kyoto Prize.
Zmarł w 1994 roku w Warszawie. Został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim.
Imię kompozytora nosi Narodowe Forum Muzyki we Wrocławiu, a także studio koncertowe Polskiego Radia w Warszawie, jedna z najlepszych akustycznie sal koncertowych w kraju. Od 1997 roku w stolicy odbywa się Międzynarodowy Konkurs Wiolonczelowy im. Witolda Lutosławskiego.
IAR/PP